این یادداشت حاوی فهرست مختصری از برخی از نخستین مطبوعات فارسی در عراق است. پژوهش هایی که در این راستا انجام گیرد، سهم عمده تلاش فرهنگی ایرانیان را در عراق و تاریخ برخی از مطبوعات دور از یادها را ثبت می کنند. این مقاله به همت استاد ایرج افشار در مجله آینده، سال پنجم، شماره ۹-۱۲ چاپ شده و عینا در بخش فصل و وصل کاتبان منتشر می شود.
۱ـ الغری
مجله فارسی، شماره اول در ۶۲ صفحه مورخ ذی حجه ۱۳۲۷ قمری و چاپ نجف اشرف در چاپخانه علوی. صاحب و مدیر آقا محمد محلاتی و صاحب امتیاز حاج شیخ حسین صحاف اصفهانی مدیر کتابخانه.
ـ شماره دوم در ۳۲ صفحه ۱۸ صفرالمظفر ۱۳۲۸ هـ.ق نشر شده است.
الغری مجله ایست اصلاحی در دفاع از دین و اسلام و تطبیق دین و دانش.
قیمت اشتراک در کشور عثمانی دو مجیدی و در ایران ۲۵ قران و در سایر کشورها ۱۲ فرانک.
دوست فاضل ما آقای محمدهادی امینی در کتاب من معجم المطبوعات النجفیة چاپ نجف (ص ۲۵۷) در نشریات نجف ردیف شماره ۱۰۴۱ گوید هشت شماره از مجله الغری منتشر شد.

۲ـ درة النجف
مجله فارسی، روش سیاسی، علمی و اجتماعی به سبک مجله «الغری»، در سرمقاله شماره اول مجله هم به این مطلب اشارات شده است.
صاحب امتیاز و مدیر مجله آقا محمد محلاتی - شماره اول در ۲۰ ربیع الاول ۱۳۲۸ هـ - منتشر شد.
در اطراف در اطراف پشت جلد مجله چنین ثبت شده است. بالای صفحه: ونادینا من جانب الطور، در سمت راست پشت جلد: الواد الایمن من البقعة المبارکة. در سمت چپ: «فلما انما هانودی من الشاطی». از بنیان گذاران مجله مرحوم شیخ عبد الحسین رشتی بود که از آخوند ملا محمد کاظم خراسانی اجازه تأسیس و انتشار مجله را گرفت و مرحوم آقا میرزا مهدی خراسانی فرزند بزرگ آخوند رابط بود.
در مجله بحث دلکشی از تدین و تمدن بقلم آقا شیخ آقا بزرگ تهرانی منتشر شده که ترجمه از کتاب «المدینة و الاسلام» تألیف محمد فرید وجدی است، و شیخ در فهرست آثار قلمی خود در کتاب «الذریعة» ترجمه آن را نام برده است.
هم چنین گفتارهای دیگری را صاحب الذریعة در مجله انتشار داد، و شایسته است که یادآور شویم که مهمترین بحث ها و گفتارهای منتشره در مجلات «الغری» و «درة النجف» بقلم شاگردان آخوند خراسانی است.
شماره هفت وهشت مجله در یک جلد در ذیقعده ۱۳۲۸ منتشر شد.
آقای علی خاقانی ادیب و مورخ عراقی گوید: انتشار مجله درة النجف در تاریخ ۱۳۲۹ هـ. بود.(۱)

۳ـ نجف
نامه هفتگی به زبان فارسی، سیاسی، مذهبی، ادبی، اخلاقی و تاریخی بقلم نخبه نویسندگان آزادی خواه در نجف منتشر می شد. امور اداری روزنامه با سید مسلم زوین بود مرحوم سید مسلم در اواخر دوره قاجاریه مدتی شهردار شهر ری بود. اداره روزنامه با حسن تدبیر و اندیشه شیخ عبدالحسین رشتی اداره می شد.
شماره نخست روزنامه در پنجشنبه ۱۱ ربیع الثانی ۱۳۲۸ هـ = نیسان ۱۹۱۰م منتشر شد. سید عبدالرزاق حسنی در کتاب تاریخ الصحافة العراقیة گوید این روزنامه درباره اتحاد اسلامی و فساد دخالت بیگانگان در کشورهای مسلمانان گفتار داشت.(۲)
روزنامه مدت کوتاهی چاپ شد(۳) آقای علی خاقانی ادیب و مورخ عراقی گوید فقط پنج شماره از روزنامه انتشار یافت.
استاد عبدالرحیم محمد علی در سلسله مقالات «تاریخ مطبوعات نجف» گوید: در کتابخانه من پنج شماره از روزنامه نجف محفوظ است.(۴)
شماره ۳۰ آن شماره مخصوص بمناسبت وفات آخوند ملا محمد کاظم خراسانی در ۲۳ ذیحجه ۱۳۲۱ منتشر شد. مدیر مسئول سال اول روزنامه نجف شیخ حسین تهرانی بود. شیخ حسین تهرانی چند دوره نماینده مجلس شورای ملی بود و بعد از وقایع شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی هم چندی وکیل مجلس شد.
مدیریت سال دوم روزنامه با حاج محمد حسین بود. استاد عبدالرحیم محمد علی گوید: مجمع علمی عراقی از شماره یازدهم از سال اول روزنامه فقط از صفحه اول روزنامه عکسی گرفت که اینک در فرهنگستان عراق محفوظ است.
___________________
(۱) تاریخ الصافة فی النجف ص ۷ به نقل از مجله البلاغ سال سوم شماره ۵ (۱۳۹۰ هـ)
(۲) تاریخ الصحافة العراقیة. چاپ سوم – صیدا - ۱۳۹۱ هـ ص ۶۵ـ۶۶.
(۳) معجم المطبوعات النجفیة تألیف محمد هادی امینی، نجف، ص ۳۵۹.
(۴) البلاغ. مجلة فکریه جامعة، سال سوم، شماره ۵ (۱۳۹۰ هـ).
پنجشنبه ۱۲ ارديبهشت ۱۳۸۷ ساعت ۲۰:۳۸